‘E TAUAKI FAKA’ILO NAI E PALEMIA MO E MINISITA FAKAFISI PEA MO E PALEMIA LE’OLE’O?

Date:

Talu ‘a e hu mai e Pule’anga fo’ou ‘i Sanuali 2025 mo e kamata ke toe fakalalahi ange ‘a e kee mo e kaikaila pea kuo a’u ‘eni ki he tu’unga kuo nau tau’aki fakamanamana “ke ‘alu ‘o faka’ilo” “ko hai ‘oku ilifia atu ki ho’o faka’ilo” “ko hai ‘oku ke fakamanamana’i” “’alu ‘o faka’ilo” “tuku ho’o loi” “’oku ‘ikai teu ilifia atu au kia koe” “ta hu taua ki tu’a” ko e to’o eni mei he ngaahi kongakonga lea ne fai aki e felauaki fefeka ko ‘eni ‘iloto Fale Alea, kae si’i fakalongolongo pe si’i Hou’eiki Nopele mo e Tamasi’i Pilinisi Kalauni, kae tuku pe ke fetakai atu pe kau fakafofonga fale alea kuo fili mai ehe kakai ki Fale Alea e kee mo e tauaki tauheleta mo e fakamanamana.
‘Oku mahino mei he founga tipeite ‘a e Fale Alea ‘o Tonga he ‘uike ni, e ‘alu pe ke toe fakalalahi ange ‘a e kee mo e fetukuaki’iaki ‘i he vaha’a ‘o e Pule’anga fakafisi mo e Pule’anga lolotonga ke toe kovi ange.
‘Oku makatu’unga foki ‘a e kee ko ‘eni mei he tukuaki’i ‘e he lipooti ‘atita na’e fakahu ki Fale Alea ‘oku ‘iai e $59 miliona tupu mei he Puleanga Fakafisi ‘o Hu’akavameiliku ‘oku ta’emaau pea ‘ikai ke ma’u hano tali totongi (receipts) ki he ngaahi fakamole na’e fai aki ‘a e pa’anga ko ‘eni.
‘Oku mahino foki heni ‘a e ‘uhinga ‘oku fufui’i ai ‘e he Puleanga Fakafisi ‘a e ngaahi tali totongi(receipts) ko ‘eni , he’e malava ke ‘ilo’i ai heni ‘a e ngaahi hingoa ‘o e ngaahi Kautaha Fakataautaha pe ko e kakai taki taha, na’e totongi ki ai ‘a e pa’anga ko ‘eni e $59 miliona tupu.
Ko e founga ‘e taha ‘e lava ai ‘e he Pule’anga fo’ou ke ma’u mai ai e ngaahi receipts ko ‘eni. Ko ‘enau fakahu ha tohi kole ki he Fakamaau’anga ke nau faitu’utu’u ni mai ki he ngaahi potungaue kotoa pe ‘a e Pule’anga, pea kau ai mo e katoa e kau minisita fakafisi kotoa pe ke nau kumi pea fakafoki mai e ngaahi receipts kotoa pe kuo nau fufu’i pe kuo nau ‘osi to’o ‘o faka’auha mei he ngaahi potungaue na’a nau hoko ai ko e minisita he vaha’a taimi ko ia.
Na’e hoko mai ai ki he ‘uike kuo ‘osi ‘a e kee ia, he fakamatala kuo fakahoko mai mei he Minisita Fakafisi ‘o e MOI, ko Seventeen Toumo’ua, ‘aki ‘ene fakaha, kuo hanga ‘e he Pule’anga lolotonga ‘o hae mai e Fale na’e foaki ‘e he Pule’anga fakafisi ki ha ki’i famili ‘i Ha’asini, ka kuo hu mai e pule’anga fo’ou ia ‘o hae mai e fale mei he kau masiva ‘o e fonua.
Kai kehe, neongo ‘oku te’eki ai ke fakapapau’i mai e mo’oni ‘o e ngaahi tukuaki’i ‘oku fai, pea pehe ki he ngaahi tali kuo ‘osi fakaha ki he fale alea mei he Minisita Fakafisi e MOI pea pehe foki ki he Tokoni Palemia mo e Minisita ‘o e MOI, ka ‘oku mahino mei he founga ‘oku fai aki e fakafekiki ko ‘eni, ka ‘ikai ke ta’ofi kei taimi. ‘E malava pe ke nau a’u atu ki ha tu’unga he ‘ikai ke toe lava ‘e he Sea ‘o e Fale Alea ke ta’ofi, pea tenau a’u atu pe ki ha’anau fe’ohofaki mo fuhu ‘i Fale Alea.
‘I he lolotonga ni foki ‘oku lolotonga ‘i ai e minisita malolo e taha ko Seventeen Toumo’ua mei he puleanga fakafisi ‘oku lolotonga ‘i he Fakamaauanga polisi ‘a ‘ene hopo hia e taha ‘i he Fakamaaunaga Polisi ‘oku toki faka’aho ia ki Siulai 2025 ke toki ui ai. Pea ‘ikai ke ngata ai foki ‘oku lolotonga ‘i ai mo e ongo faka’ilo sivile ‘e 2 he lolotonga ni. ‘A ia ko e hopo Sivile e taha ‘i he Fakamaau’anga Lahi pea toe ‘i ai ‘ene hopo sivile e taha ‘i he Fakamaau’anga Polisi. Ko ‘ene ngaahi hopo kehekehe ia ‘e 3 ‘oku lolotonga fakatatali ki ai, ka ko e hopo sivile e taha ‘i he Fakamaau’anga Lahi ‘oku ui ia ke kamata ‘i he Monite ‘aho 12 ‘o Me 2025 ki he ‘aho 16th ‘o Me 2025.
Fakatatau ki he fakamatala kuo ‘omai ‘e he Tokoni Palemia lolotonga ki he Fale Alea ‘oku ne fiema’u ke fakakau mai e kau polisi he ngaahi fakatotolo’i ‘o e ngaahi ma’uma’u lao kuo tukuaki’i ki ai e Palemia Fakafisi mo e Kapienti fakafisi. Ka ‘i he taimi tatau ‘oku te’eki ai mahino mai, ko e ha fua e ngaahi tikite faka’ilo e ta tikite ‘aki e Palemia Fakafisi Huakavameiliku? Ko e me’a pe ‘oku mahino mai mei he’enau ngaahi alea he Fale alea ‘e ngaue e pule’anga lolotonga ke fakahoko ha ngaahi fakatotolo mo hano faka’ilo kinautolu ‘oku nau fakahoko ‘a e ngaahi ma’umau’i e Lao pea he ‘ikai ke toe ta’ofi ia ‘e he taha. Ko e Palemia Le’ole’o ia ki he Fale Alea.
Na’e mahino mei he tipeiti he uike kuo ‘osi kuopau ke fai e fakatotolo pea faka’ilo e Pule’anga fakafisi. Ka ‘i he taimi tatau, ‘oku te’eki ai ke mahino mai mei he tipeiti ‘i Fale Alea ko e ha e maumau lao e faka’ilo ‘aki ‘e he Palemia Fakafisi mo e Kau Minisita fakafisi ‘a e Palemia Le’ole’o mo e Kau Minisita ‘o e Puleanga lolotonga.

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Share post:

Subscribe

spot_imgspot_img

Popular

More like this
Related

Is Justice Still Blind in Tonga?

By Melino Maka | Tonga Independent News In every courtroom...

Tukuange ‘a e Fakangatangata – Ko e Taimi eni ke Tau Talitali Fakafeta’i ‘a e Kava mo hono Maketí ‘i he Lalolagi

‘Oku lolotonga fakavela ‘a e fe’ave’aki fekau’aki mo hai...

“Ongo Taki ‘e Toko Ua, Tuliki ‘e Taha — Ka Ko e Toko Taha Pē ‘Oku Pule”

Ko e 'Analaiso 'o e Konifelenisi Fakamafola 'a Eke...